0. Nguyễn Hiến Lê mở đầu hồi-kí của ông bằng một câu thơ của Tân Khí Tật 'vạn sự qua như mây khói' và viết đại-í rằng, câu thơ này đến bây giờ chúng ta nghe đã sáo nhưng không hiểu sao khi ông (NHL) dạo bước trong vườn nhà ở Long Xuyên vào lúc đã ở ngưỡng tuổi 'cổ lai hi' thì bỗng thấy nó đúng và đẹp một cách lạ-thường, đẹp giản-dị như một cội mai già lặng-lẽ bên bờ suối.
'Một cội mai già lặng-lẽ bên bờ suối', là lời mà thi-sĩ Quách Tấn 'Mùa cổ-điển' – người thi-sĩ đã nhận 'Xứ trầm hương' Khánh Hòa là quê-hương thứ hai của mình, một người bạn thiết của NHL – đã dùng để mô tả về con người và văn-chương của học-giả Lộc-Đình Nguyễn Hiến Lê.
 |
1. Tuy rằng vạn-sự qua như mây khói, nhưng tôi thiển-nghĩ, có những thứ dẫu còn chưa được hữu-hình như mây khói, cũng sẽ rất khó tan biến đi trong tâm-tưởng những người hữu-học hữu-tâm; thí-dụ như gần 130 tác-phẩm mà Nguyễn Hiến Lê đã để lại cho đời, như tấm-lòng hiền-hậu trắng-trong đã dâng hiến đời mình cho sự-nghiệp học-thuật vì niềm hoài-vọng đối với các thế-hệ đến sau, như cái danh 'Nguyễn Hiến Lê' trống-trơn trơ-trụi không cần một tiếp-đầu-phần nào.
...những đấng tài hoa
Thác là thể phách, còn là tinh-anh.
2. Hồi-kí Nguyễn Hiến Lê, bên cạnh những sự-kiện của đời ông được thuật lại với tất-cả cố gắng chạm đến ngưỡng của sự khách-quan như chính ông đã luận-giải (rằng, dù cố gắng đến mấy đi chăng nữa, cũng không thể tránh được sự chủ-quan), còn là một bức tranh lịch-sử rộng lớn của cả một thời đầy li-loạn của đất nước chúng ta với góc nhìn ôn-hòa trầm-tĩnh của một con người bác-lãm quần-thư đã chọn nghiệp viết-lách làm vinh-dự của đời mình.
Chúng ta đọc hồi-kí của ông để hiểu ông và để mường tượng về một thời-đoạn khá dài của lịch-sử đất nước. Li-loạn, thăng-trầm, bi-hoan vơi đầy...được thu gọn vào trong mấy trăm trang sách ngắn-ngủi. Ai sẽ là người cùng ông khêu ngọn đèn đêm bên một lư trầm, để đọc lại những dòng tâm-tư của một thời?
Giá mua: inbox đặt sách = https://www.facebook.com/conhankhaiphong/
Xem thêm hình ảnh và bình luận: * HỒI-KÍ NGUYỄN HIẾN LÊ